Betri útlit á javnstøðuøkinum

Javnstøðunevndin hevur í dag kunngjørt ársfrágreiðingina fyri 2017, og eins og í øllum ársfrágreiðingum síðani 1994 er niðurstøðan, at nevndin fær ikki gjørt sítt arbeiði til fulnar vegna vantandi raðfesting, orku og pening. Men við nýggja javnstøðupolitikkinum hjá samgonguni eru útlit fyri, at vend kemur í.

Fyrr í ár legði Eyðgunn Samuelsen, landsstýriskvinna í javnstøðumálum, nýggja javnstøðupolitikkin hjá landstýrinum fram á tingi. Greiði boðskapur hennara er, at vit ikki hava javnstøðu millum kynini, og tí er gjørd ein virkisætlan við greiðum átøkum at bøta um hetta.

Landsstýriskvinnan nevnir, at ein av størstu avbjóðingunum er stóri ójavnin á útgoldnum lønum til kvinnur og menn, og at lønargjógvin millum kynini bara tykist at vaksa. Kvinnur hava framvegis nógvar tímar av óløntum arbeiði, og munur er á hvussu nógvar tímar kvinnur brúka til ólønt arbeiði í mun til menn.

Javnstøðunevndin er púra samd við landsstýriskvinnuna, at vit eru langt aftanfyri hini norðurlondini, og at hetta hevur avleiðingar fyri føroyska samfelagið.

Í ársfrágreiðingini 2017 greið Javnstøðunevndin frá, at føroyski arbeiðsmarknaðurin kynsliga er sera uppbýttur, og hetta ger tað torført hjá kvinnum at koma inn á mannfólkaøki og monnum at koma inn á kvinnuøki.  Eisini hevur verandi barsilsskipan neiligar javnstøðufylgjur bæði fyri kvinnur og menn við tað at einans sjey prosent av goldna foreldrafarloyvinum verður tikin av pápum.

Tá talan er um privat viðurskifti nevnir Javnstøðunevndin, at verandi familjulóggáva og familjufyrisiting setir pápar í eina munandi verri støðu enn mammur, men at hetta vónandi verður frægari, tá málið verður yvirtikið á ólavsøku. Og tá ið talan er um lívsgóðsku, eru mennirnir eisini við sviðusoð, tí lívsævin og heilsustøðan hjá monnum er munandi verri enn hjá kvinnum.

Javnstøðunevndin heldur tó, at glottar eru at hóma við tað, at undirskotið av kvinnum í Føroyum er minkandi. Í januar 2010 vóru 1.922 fleiri menn enn kvinnur (4,0%) og í januar 2018 var hetta talið komið niður á 1.567 (3,1%). Hetta er tað minsta kvinnuundirskotið í nýggjari tíð.

Eitt av týdningarmestu átøkunum í virkisætlanini hjá landsstýrinum er stovnsetan av eini javnstøðuskrivstovu, sum kann samskipa alt javnstøðuarbeiðið, so mest kann fáast burtur úr vitan, starvsfólki og pengum.

Javnstøðunevndin nevnir eisini, at tíðin er komin at endurskoða javnstøðulógina, soleiðis at hon kemur at fevna um allan mismun og krossorsøkir til mismun. Og hetta taka heili 69 prosent av føroyingum undir við sambært eini Gallup-kanning, sum Javnstøðunevndin gjørdi í november í fjør. Einans 16 prosent eru ímóti. 521 fólk eldri enn 15 ár vórðu spurd, og niðurstøðan er greið. Javnstøðulógin eigur at fevna víðari og eisini virka fyri at basa diskriminering vegna eitt nú húðarlit, uppruna, kynsliga sannføring, átrúnað, aldur og brek.